Mindfulness en de Wetenschap

Volgens psychologe Ellen Langer (68) baart de ‘hype’ die rond mindfulness ontstaat haar geen zorgen. ‘Het verbaasd haar vooral dat de hype zo lang op zich heeft laten wachten. Aandachtig leven heeft zoveel  bewezen voordelen dat het wonderlijk is dat veel mensen nu pas wakker worden.’ Ellen langer was 1 van de eersten die onderzoek deed naar mindfulness in Nederland.

Mindfulness bestaat uit mix van lichamelijke dynamische yoga oefeningen en meditatie-oefeningen en komt uit de 2500 jaar oude Boeddhistische leer vanuit Noord-India. Mindfulness betekent opmerkzaamheid – bewust zijn in elk moment op een fysiek, emotioneel en mentaal niveau, zonder verstorende emoties. Verstorende emoties zijn bijvoorbeeld: oordelen, stress, angst, boosheid, jalousie, teveel gedachten, verdriet, verslavingen, eenzaamheid, ontevredenheid etc.

De mindfulness technieken leiden tot o.a. de volgende voordelen:
- Hoger concentratievermogen
- Minder gedachten
- Minder Stress
- Beter kunnen slapen
- Hogere weerstand
- Door zelfonderzoek een groter zelfinzicht
- Verkleining van het ego, een grotere verbinding met jezelf en anderen
- Meer positieve gedachten
- Verstorende emoties nemen af, positieve deugden nemen toe, gevoel van geluk neemt toe
- Grotere creativiteit

Neurowetenschappers aan o.a. de universiteit van Harvard zijn de hersenen gaan onderzoeken om deze voordelen te kunnen aantonen en hebben de verschillen onderzocht tussen mensen die mediteren en niet mediteren.
Een team van wetenschappers van de universiteit van British Columbia en de Chemnitz University of Technology, waren in staat om uit meer dan 20 onderzoeken dit jaar de gegevens te halen om te bepalen in welke onderdelen van het brein consistent worden beïnvloed.  Er worden ten minste 8 gebieden in de hersenen geïdentificeerd.  We zullen hier ons focussen op de 2 onderdelen van de hersenen, de cortex en de hippocampus, die van speciaal belang zijn in relatie tot mindfulness.

De Cortex Cerebi

De hersenschors of cortex cerebri is het gebied in de hersenen, waar informatie uit de rest van het lichaam ontvangen, geanalyseerd en geïnterpreteerd wordt. Vervolgens wordt deze geïnterpreteerde informatie in de hersenschors weer omgezet in gedachten (innerlijke spraak en mentale beelden) en concrete aansturingen van het lichaam (spreken en handelen). Deze bevind zich diep in het voorhoofd, achter de frontale kwab hersenen. De cortex wordt geassocieerd met zelfsturing, wat betekent in het moment direct en correct te kunnen waarnemen en te gedragen en flexibel te reageren met een groot aanpassingsvermogen. Mensen die niet mediteren vertonen minder goede vaardigheden in het oplossen van problemen en het aanpassen van hun gedrag in het moment.

De mensen die mediteren laten een groter zelfsturend vermogen in het moment zien, zijn minder afgeleid, nemen betere besluiten en geven correctere antwoorden dan de mensen die niet mediteren. De mediteerders hebben een grotere activiteit in de cortex dan de niet mediteerders. In relatie tot deze hoge activiteit is het zelfsturend vermogen bij mediteerders beter in staat om te leren van ervaringen uit het verleden en hierdoor ook betere besluiten te maken. Dit kan van belang zijn om te weten als de omgevingsfactoren onzeker of snel veranderlijk zijn. Mediteren of mindfulness zou dan goed kunnen helpen. 

De hippocampus (zeepaardje)

De hippocampus of het zeepaardje is een deel van de hersenen. Hij is gelegen aan de binnenzijde (het mediale vlak) van de slaapkwab, tegen de gyrus parahippocampalis aan. In beide hersenhelften is er één aanwezig, en de structuur is vernoemd naar het zeepaardje, ofwel de hippocampus, vanwege de gekromde vorm van deze hersendelen. De hippocampus maakt anatomisch gezien deel uit van het limbische systeem. De hippocampus brengen we hier onder de aandacht omdat er een toename te zien was aan grijze stof bij de breinen van de deelnemers aan de mindfulness training, gemeten in 2011.  

De hippocampus wordt geassocieerd met emoties, je motivatie en je geheugen en regelt de balans van het stress hormoon cortisol. Cortisol wordt geproduceerd door de bijnieren. Een hoge hoeveelheid van dit stress hormoon in het bloed (soms gecombineerd met een hoge ademhaling) zorgt voor een primair vechten of vluchten denk en gedragspatroon. Dit is niet heilzaam om continue in deze staat te verkeren. Teveel cortisol in het bloed verminderd ook het proces van genezing.

Het is niet gezond om de hele dag last te hebben van te hoog cortisol gehalte. Mensen die last hebben van chronische stress kunnen de hippocampus beschadigen. De hippocampus is dan kleiner en de hoeveel is cortisol kan niet goed in balans worden gebracht.

Conclusie: Mediteerders ervaren minder stress hebben een betere balans in het bloed van het cortisol stress hormoon t.o.v. niet mediteerders.

Deze uitkomsten van de onderzoeken zijn nog maar het begin van het verhaal. De neurologen hebben ook geconcludeerd dat het brein van mensen die mindfulness beoefenen een betere perceptie, lichaamsbewustzijn, pijntolerantie, emotieregeling, introspectie, complex denken en een groter zelfbewustzijn hebben. Meer onderzoek is nodig om de veranderingen te documenteren van de onderliggende werkende mechanismen in het lichaam. Het overduidelijk wetenschappelijk bewijs tot nu toe is overweldigend.

Mindfulness zou niet langer beschouwd mogen worden als “nice to have” maar een “must have”. Een manier om je hersenen gezond te houden, ons zelfsturend vermogen te vergroten en betere beslissingen te maken en ons te beschermen tegen te hoog stress gehalte en daardoor gelukkiger en gezonder te leven. Je kunt het integreren in je dagelijks leven, je religieus of spiritueel leven. Een mentale training met een groot effect op het lichaam. Dus ga zitten, adem diep in en uit en leg je toe  op een mindvolle manier van leven. 

Bekijk ook de documentaire "Don't worry be Happy" op uitzending gemist.
Hier wordt ook uitgebreid uitgeweid over Mindfulness met een wetenschappelijke achtergrond. 

Daarnaast wordt er ook op Nederlandse bodem regelmatig onderzoek gedaan naar de effecten van Mindfulness. Dit artikel in het NRC licht een tipje van de sluier op over de effecten van Mindfulness op verschillende aspecten van ons leven. Naast stress gerelateerde problematiek zoals maag- en darmproblemen, slaapstoornissen, onrust, paniek, hoofdpijn en vermoeidheid, is het ook geschikt voor tal van medische aandoeningen zoals depressies, psoriasis, hartziekten, hoge bloeddruk etc. Meer daarover kun je lezen in een bijzonder handige samenvatting van allerlei onderzoeken.

Het Greeson research review is tevens een interessante samenvatting van allerlei wetenschappelijk onderzoek dat is gedaan naar het effect van Mindfulness op de geest (denken), de hersenen, het lichaam, en het gedrag.

Heeft Mindfulness een bewezen effect op de kwaliteit van je slaap? Jazeker! Mindfulness & slaap

Moet je per se iets ‘mankeren’ om baat te hebben bij Mindfulness. Dit onderzoek toont aan van niet! Mindfulness & werk

En tenslotte een interessante artikel over Mindfulness en professionaliteit. Authenticiteit, presence & mindfulness 

Neuroloog Steven Laureys heeft daarnaast in het programma Van Gils het gehad over Mindfulness. Lees het artikel hier.